فرصت‌طلبی چینی‌ از بحران آمریکایی

با رای هفته گذشته کنگره آمریکا به طرح نجات اقتصادی، فاز اول این طرح با موضوع بحران مسکن تا چند روز آینده به اجرا گذاشته می‌شود. رییس‌جمهور جدید آمریکا 9‌درصد از اعتبارات پیش‌بینی شده در طرح نجات اقتصادی را به تعامل بیشتر بانک‌ها و موسسات مالی با دریافت‌کنندگان وام مسکن اختصاص داده است.
محافل خبری آمریکا تعیین این سهم قابل‌توجه را نتیجه توجیه رییس‌جمهور جوان توسط مشاوران اقتصادی‌اش نسبت به تاثیر بحران دوسال پیش مسکن بر اقتصاد کلان آمریکا ارزیابی می‌کنند؛ چراکه او در روزهای تبلیغات انتخاباتی هیچ نطق امیدوار‌کننده‌ای برای میلیون‌ها صاحب‌خانه‌ای که برگه هشدار حراج بانکی را در دست داشتند، ارائه نکرد. اوباما حتی در آن روزها از اخذ مالیات از سازندگان سخن می‌گفت. طرحی که اگر قالب اجرایی می‌گرفت، قطعا بحران تشدید می‌شد.
اما اکنون ساختار آنچه باراک اوباما به واسطه مشاوره تیم اقتصادی برای حل بحران مسکن در کشورش پیش‌بینی کرده، کاملا با سیاست ماه‌های آخر رییس‌جمهوری بوش همخوانی دارد.
اکتبر 2008 جورج بوش 250‌میلیارد دلار به بانک‌های مسکن تزریق کرد تا از این طریق بانک‌ها ابتدا برای مدتی اقساط عقب افتاده وام‌گیرندگان را به تاخیر بیاندازند و سپس با استفاده اقتصادی از این پول میزان اقساط را در مقایسه با درآمد ماهانه افراد کاهش دهند و نسبت 38‌درصدی بدهی بانکی به درآمد ایجاد کنند.
این دوراهکار عینا در طرح نجات اقتصادی اوباما نیز آمده با این تفاوت که میزان کمک دولت به موسسات مالی به 75‌میلیارد دلار رسیده و همچنین قرار است نسبت 31‌درصدی بین اقساط وام مسکن با درآمد ماهانه افراد برقرار شود.
هیچ بخشی از بحران مالی که اول آمریکا و بعد جهان را در برگرفته، به اندازه بحران مسکن و موج حراج‌های بانکی مسکن توجه به خود جلب نکرده‌است. برنامه‌های دولت آمریکا تاکنون در این باره کم نبوده؛ اما هیچ‌کدام جواب نداده است و این موج همچنان ادامه دارد. فعالیت و برنامه بخش دولتی هم بازخورد بهتری نداشته ‌است. اکنون نوبت باراک اوباما است که وارد عمل شود. هفته گذشته او برنامه بودجه 75‌میلیارد دلاری دولت خود را برای کاهش میزان بدهی بانکی خانه‌دارانی که خانه‌هایشان در معرض خطر حراج بانکی است، اعلام کرد.
بر اساس این برنامه، وام‌دهندگانی که به مردم کمک کنند تا قادر به بازپرداخت وام‌های مسکن خود شوند، به همان اندازه از دولت یارانه دریافت خواهند کرد.
این برنامه می‌تواند پرداخت ماهانه وام‌گیرندگان را به مدت 5 سال تا 31‌درصد از درآمد خود کاهش دهد. یعنی در صورت اجرای درست این برنامه، کسانی که وام مسکن می‌پردازند تا 5 سال آینده تنها 31‌درصد از درآمد خود را مجبورند برای بازپرداخت این وام به بانک بدهند. شرکت‌هایی که بتوانند با موفقیت این کار را انجام دهند از دولت پاداش می‌گیرند. اوباما بر تصمیم خود برای تغییر قوانین مربوط به ورشکستگی بانک‌ها و شرکت‌ها تاکید کرد و گفت که دادگاه‌ها در این زمینه مخیر خواهند شد. جزئیات مربوط به این موضوع موافقت کنگره را در پی داشته است.
در 3 سال گذشته نزدیک به 5‌میلیون خانه در آمریکا به حراج بانک گذاشته شده‌اند. تخمین‌ها نشان می‌دهد که بیش از 9‌میلیون خانه دیگر در 4 سال آینده وارد این وضعیت خواهد شد. در شرایط عادی‌تر، حراج‌های مسکن معمولا به یک میلیون خانه در سال می‌رسید. اوباما پیش‌بینی کرده‌است که برنامه او باعث می‌شود تا جلوی بیش از 4‌میلیون حراج خانه گرفته‌شود. در یک ابتکار عمل جداگانه، بیش از 5‌میلیون وام‌گیرنده می‌توانند وام‌های خود را با نرخ بهره پایین‌تر بازپرداخت کنند.
برنامه‌های مشابه قبلی که تاکنون نتیجه‌ای در بر نداشته ‌است. برنامه اولیه جورج بوش در این زمینه با هدف کمک به بیش از 240‌هزار وام‌گیرنده وام مسکن زیر استاندارد ارائه شد، اما تنها 4 هزار نفر با کمک آن برنامه توانستند وام‌های مسکن خود را به دولت پرداخت کنند. بعد از آن دموکرات‌ها برنامه‌ای 300‌میلیارد دلاری را برای تضمین بیش از 400‌هزار وام مسکن ارائه کردند که تنها 517 متقاضی را به خود جذب کرد. وام‌دهندگان هم از این برنامه استقبال نکردند و شرایط آن را مناسب خود ندانستند. برنامه‌های بخش خصوصی اما با استقبال تعداد بیشتری رو‌به‌رو شد، که البته موفقیت این برنامه‌ها چندان قابل‌توجه نبود. از 73‌هزار وام اصلاح شده‌ای که در سه‌ماه نخست سال میلادی 2008 شامل برنامه‌های کمکی بخش خصوصی شد، 43‌درصد هشت ماه بعد از شروع برنامه کمکی دوباره دچار دردسر شدند.
موازنه منفی در بازار مسکن
شانس موفقیت اوباما به این بستگی دارد که آیا تیم او به درستی مشکل را تشخیص داده‌اند و آیا دریافته‌اند که چه عاملی باعث این حراج‌های عظیم بانکی مسکن در آمریکا شده‌است یا نه. آیا دلیل اصلی این است که مالکان خانه نمی‌توانند وام‌های مسکن را پرداخت کنند یا دلیل این است که آنها از بازپرداخت وام مسکن خود خودداری می‌کنند، چون ارزش ملک آنها اکنون کمتر از وامی است که دریافت کرده‌اند؟ این پدیده‌ای است که به آن موازنه منفی می‌گویند. هر دوی این عوامل در این وضعیت نقش دارند، اما کارشناسان اقتصادی درباره میزان اهمیت هر کدام از این عوامل اختلاف نظر دارند. یک گروه فکر می‌کنند حتی در مواردی که شامل موازنه منفی می‌شود، اکثر صاحبان خانه اگر توانایی مالی داشته‌باشند وام مسکن خود را می‌پردازند، چون عدم بازپرداخت باعث تیره شدن پرونده مالی و اعتباری آنها می‌شود، اما گروه دوم می‌گویند، وقتی ارزش خانه‌‌ای کمتر از میزان وام آن باشد، صاحبان خانه انگیزه قوی برای عدم پرداخت وام آن دارند، زیرا در بسیاری از ایالات، وام‌دهندگان نمی‌توانند وام‌گیرندگان را به خاطر این کوتاهی مورد تعقیب قانونی قرار دهند.
مشاوران اوباما بیشتر از گروه نخست هستند و فکر می‌کنند که اگر کسی توانایی مالی داشته‌باشد، به خاطر اعتبار پرونده مالی و بانکی خود حتما اقساط بانکی خود را می‌پردازد. اخیرا بانک مرکزی بوستون مطالعه‌ای انجام داده که نشان می‌دهد، وقتی قیمت مسکن در ماساچوست بین سال‌های 1988 و 1993، بیش از 23‌درصد کاهش یافته، تنها 4/6‌درصد از وام‌گیرندگان گروه موازنه منفی خانه‌هایشان به حراج گذاشته‌شد. تهیه‌کنندگان این گزارش از این مطالعه چنین نتیجه‌گیری کرده‌اند که این وام‌گیرندگان احساس کرده‌اند آنچه از سرمایه‌ ملکی‌اشان باقی مانده هنوز ارزش نجات دادن دارد و اقساطشان را هر چند دیر، اما می‌پردازند. مشاوران اوباما همچنین به خاطر موفقیت کمک به بدهکاران بانک فردی‌مک از طریق شرکت بیمه این بانک تحت‌تاثیر قرار گرفته‌اند. در نتیجه کمک شرکت بیمه این بانک، طی چند ماه 10‌درصد از 56‌هزار وام‌گیرنده این بانک توانستند اقساط خود را بپردازند. اما گروه دیگری هستند که احتمال موفقیت این برنامه‌ها را بدون درنظر گرفتن عوامل متعدد، زیر سوال می‌برند. ادوارد پینتو، مشاور مستقل مالی در واشنگتن تخمین می‌زند که 20‌درصد از وام‌گیرندگان در شرایط موازنه منفی، در 3 سال گذشته شامل حراج شده‌اند؛ زیرا پرداخت اقساط خود را متوقف کرده‌اند.
اگر موازنه منفی یک مشکل واقعی است، باید برای تاثیر آن بر ادامه روند حراج‌ها کاری کرد؛ اما وام‌دهندگان تمایلی به این کار ندارند. آنها نگران این هستند که بسیاری از صاحبان خانه که می‌‌توانند از پس بازپرداخت وام مسکن خود برآیند، این کار را نکنند. به همین خاطر به دنبال شکایت از آنها هستند؛ در حالی که قیمت مسکن روند نزولی دارد، بسیاری از وام‌گیرندگان در این گروه موازنه منفی قرار می‌گیرند.
یکی از بهترین راه‌ها در این شرایط، کاهش میزان اقساط است. در حال حاضر بانک‌ها از این نظر به تعهد خود عمل نمی‌کنند.

فرصت طلبی چینی‌ها از بحران مسکن آمریکا
اقتصاد چین اندکی از تب‌و‌تاب رشد پرشتابش افتاده است؛ اما این به آن معنی نیست که ابرثروتمندان پکن دچار دردسر شده‌اند. بلکه برعکس، بسیاری از این ابرثروتمندان، شرایط کنونی اقتصاد جهان را فرصتی برای خرید ملکی می‌دانند. به همین دلیل گروهی از آنها در ماه‌های اخیر برای خرید ملک‌های حراج شده به آمریکا رفته‌اند. این گروه از ثروتمندان چینی برای خرید املاک حراج شده به سان‌فرانسیسکو، لاس وگاس، نیویورک و بوستون رفته‌اند. این افراد که در رده سنی 35 تا 50 سال هستند به دنبال آپارتمان‌هایی می‌گردند که با سقوط شدید قیمت روبه‌رو شده و حتی به 300‌هزار دلار رسیده است. عده‌ای از آنها این خانه‌های حراج شده را برای استفاده خود یا فرزندان در حال تحصیلشان در آمریکا خریداری می‌کنند و عده‌ای دیگر به این خرید به چشم یک سرمایه‌گذاری سودآور نگاه می‌کنند.