از جمله مهم‌ترین این تحولات می‌توان به روابط ایران و آمریکا اشاره کرد که طی دهه‌های اخیر، همواره پرتنش و تأثیرگذار بر اقتصاد داخلی بوده است. این مقاله در صدد است تا با فرض یک ...
وضعیت بازار مسکن ایران درصورت توافق با آمریکا
15 - اردیبهشت
1404
بازار مسکن در ایران همواره یکی از اصلی‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری و مصرفی بوده است. در کشوری که ثبات اقتصادی کمتری نسبت به کشورهای توسعه‌یافته دارد، خرید مسکن به عنوان راهی برای حفظ ارزش دارایی شناخته می‌شود. در این میان، تحولات ژئوپلیتیکی و روابط بین‌المللی نقش ویژه‌ای در تغییر شرایط بازار ایفا می‌کنند. از جمله مهم‌ترین این تحولات می‌توان به روابط ایران و آمریکا اشاره کرد که طی دهه‌های اخیر، همواره پرتنش و تأثیرگذار بر اقتصاد داخلی بوده است. این مقاله در صدد است تا با فرض یک توافق احتمالی میان ایران و آمریکا، به بررسی تاثیرات آن بر بازار مسکن کشور بپردازد.
اهمیت بازار مسکن در اقتصاد ایران
بازار مسکن در ایران چند ویژگی برجسته دارد:
• سهم بالای سرمایه‌گذاری: بر اساس آمارها، حدود ۴۰٪ از دارایی خانوارها در ایران در املاک و مستغلات متمرکز شده است.
• ایجاد اشتغال: حدود ۱۵٪ از کل اشتغال کشور به طور مستقیم یا غیرمستقیم با بخش مسکن ارتباط دارد.
• اثرگذاری بر صنایع دیگر: صنعت ساختمان با زنجیره‌ای از صنایع نظیر سیمان، فولاد، رنگ، چوب و... در ارتباط است.
• نقش پناهگاه امن: در دوره‌های بی‌ثباتی اقتصادی، مسکن برای مردم ایران حکم پناهگاه امن سرمایه را داشته است.
بنابراین هر تغییر در سیاست‌های کلان می‌تواند اثر موجی شدیدی بر بازار مسکن بگذارد.
پیشینه روابط ایران و آمریکا و اثر آن بر اقتصاد
روابط ایران و آمریکا از زمان انقلاب اسلامی ایران در ۱۳۵۷ دچار چالش شد. این چالش‌ها منجر به وضع تحریم‌های اقتصادی گسترده‌ای از سوی آمریکا شد که اقتصاد ایران را در دوره‌های مختلف تحت فشار قرار داده است.
نمونه‌های بارز اثر تحریم بر اقتصاد:
• دهه ۱۳۸۰: تحریم‌های نفتی و مالی باعث افزایش شدید قیمت ارز و در نتیجه، گرانی مصالح ساختمانی شد.
• سال‌های پس از ۲۰۱۸: با خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم‌ها، ارزش ریال به شدت کاهش یافت، قیمت زمین و مسکن به شکل غیرمنطقی رشد کرد.
این سوابق تاریخی نشان می‌دهد هر تحول در رابطه ایران و آمریکا به سرعت در بازارهای اقتصادی داخلی (از جمله مسکن) منعکس می‌شود.
بیشتر بخوانید: شرایط وام مسکن در سال ۱۴۰۴
توافق احتمالی: مفروضات و سناریوها
1) رفع یا کاهش تحریم‌های نفتی و بانکی:
تحریم‌های نفتی و بانکی از مهم‌ترین موانع اقتصادی برای ایران در سال‌های اخیر بوده‌اند. رفع یا کاهش این تحریم‌ها می‌تواند دسترسی ایران به بازارهای بین‌المللی و سیستم مالی جهانی را بهبود بخشد. این امر می‌تواند امکان فروش نفت بیشتر را فراهم کند و همچنین به بانک‌ها و شرکت‌های ایرانی این امکان را بدهد که به راحتی در سیستم‌های مالی جهانی تراکنش کنند. این تغییرات می‌توانند باعث تقویت رشد اقتصادی و بهبود وضعیت مالی کشور شوند.
2) آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در خارج از کشور:
ایران در برخی کشورها دارایی‌های بلوکه‌شده‌ای دارد که به دلیل تحریم‌ها یا مسائل سیاسی قابل دسترسی نبوده‌اند. آزادسازی این دارایی‌ها می‌تواند منبع جدیدی از منابع مالی برای کشور ایجاد کند. این منابع می‌توانند در پروژه‌های زیربنایی، توسعه اقتصادی و دیگر برنامه‌های کلان کشور مورد استفاده قرار گیرند. این همچنین می‌تواند به تقویت اعتبار مالی ایران در سطح جهانی کمک کند.
3) بازگشت شرکت‌های بین‌المللی به بازار ایران:
پس از لغو یا کاهش تحریم‌ها، احتمالاً شرکت‌های بین‌المللی از جمله شرکت‌های نفتی و خودروسازان بزرگ تمایل پیدا خواهند کرد که دوباره وارد بازار ایران شوند. این بازگشت می‌تواند باعث انتقال فناوری‌های پیشرفته، افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی، و توسعه صنایع مختلف در ایران شود. در نتیجه، ایران می‌تواند به بهره‌وری بالاتری در صنایع خود دست یابد و رقابت‌پذیری اقتصادی‌اش را افزایش دهد.
4) کاهش انتظارات تورمی در سطح جامعه:
یکی از پیامدهای مستقیم کاهش تحریم‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی می‌تواند کاهش انتظارات تورمی در میان مردم باشد. وقتی که مردم به آینده اقتصادی کشور امیدوارتر شوند و شرایط اقتصادی بهبود یابد، احتمالاً از نگرانی‌های تورمی آنها کاسته خواهد شد. این امر می‌تواند به کاهش فشارهای اقتصادی و افزایش سرمایه‌گذاری داخلی منجر شود.
5) افزایش فروش نفت و ورود ارز به کشور:
رفع تحریم‌های نفتی و بهبود روابط تجاری بین‌المللی می‌تواند به افزایش صادرات نفت ایران و ورود ارز به کشور کمک کند. این امر می‌تواند وضعیت ارزی کشور را بهبود بخشد و منابع مالی مورد نیاز برای توسعه پروژه‌های اقتصادی را فراهم کند. همچنین، افزایش صادرات نفت می‌تواند به تأمین بودجه‌های دولت و کاهش کسری بودجه کمک کند.
در مجموع، این مفروضات و سناریوها به بررسی اثرات احتمالی توافق بر اقتصاد ایران اشاره دارند و به تحلیلگر این امکان را می‌دهند که با در نظر گرفتن شرایط مختلف، پیش‌بینی‌هایی در مورد تأثیر توافقات ممکن بر وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور داشته باشد.
همچنین بخوانید: قوانین فسخ قرارداد خرید ملک
بر مبنای این مفروضات، انتظار می‌رود شوک مثبتی در بخش‌های مختلف اقتصادی ایجاد شود.
تأثیر توافق بر شاخص‌های کلان اقتصادی کاهش نرخ ارز
کاهش نرخ ارز:
• افزایش فروش نفت و ورود ارز: یکی از پیامدهای اصلی توافقات بین‌المللی برای ایران می‌تواند افزایش صادرات نفت باشد. وقتی که ایران قادر به فروش نفت خود در بازارهای جهانی با قیمت‌های مناسب باشد، ارز بیشتری به کشور وارد خواهد شد. این ورود ارز به اقتصاد می‌تواند به تقویت ریال در برابر دلار و دیگر ارزهای خارجی منجر شود.
• تأثیر بر قیمت‌های وارداتی و هزینه تولید: با تقویت ریال، قیمت واردات کالاها کاهش می‌یابد. زیرا هنگامی که ارزش ریال نسبت به دلار افزایش می‌یابد، ایران می‌تواند کالاهای وارداتی را با هزینه کمتری خریداری کند. این کاهش هزینه واردات به نوبه خود می‌تواند هزینه تولید در کشور را پایین آورد، چرا که بسیاری از مواد اولیه یا ماشین‌آلات مورد استفاده در صنعت ایران از خارج وارد می‌شود.
کاهش تورم:
• افزایش واردات کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای: یکی از تأثیرات افزایش ورود ارز به کشور، امکان افزایش واردات کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای است. افزایش واردات باعث می‌شود عرضه کالاها در بازار افزایش یابد. زمانی که عرضه کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای بیشتر از تقاضا باشد، فشارهای قیمتی کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه تورم کاهش می‌یابد.
• پایین آمدن فشارهای قیمتی: یکی از عوامل اصلی تورم، کمبود کالاها و افزایش تقاضا نسبت به عرضه است. با افزایش واردات و بهبود شرایط تولید داخلی، فشارهای قیمتی کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند منجر به کاهش نرخ تورم شود. برای مردم، کاهش تورم یعنی کاهش رشد قیمت‌ها در کالاها و خدمات، که این می‌تواند قدرت خرید مردم را بهبود بخشد.
افزایش رشد اقتصادی:
• گشایش تجارت خارجی: یکی از نتایج مهم توافقات بین‌المللی می‌تواند گشایش در تجارت خارجی باشد. وقتی که تحریم‌ها کاهش می‌یابند و امکان دستسی به بازارهای جهانی فراهم می‌شود، ایران قادر به صادرات بیشتر کالاها و خدمات خواهد بود. این گشایش تجارت می‌تواند تأثیر مثبتی بر تولید ناخالص داخلی (GDP) و رشد اقتصادی کشور داشته باشد.
• جذب سرمایه‌گذاری خارجی: کاهش تحریم‌ها و بهبود شرایط اقتصادی می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاران خارجی کمک کند. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌توانند به پروژه‌های زیرساختی، صنعتی، و تولیدی در ایران وارد شوند و ظرفیت‌های تولیدی کشور را افزایش دهند.
• بهبود فضای کسب و کار: با کاهش نااطمینانی‌های سیاسی و اقتصادی، فضای کسب و کار در ایران بهتر می‌شود. بهبود فضای کسب و کار به افزایش تولید، توسعه صنایع مختلف، و در نتیجه رشد اقتصادی منجر خواهد شد. سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از شرایط اقتصادی پایدارتر برای سرمایه‌گذاری استقبال خواهند کرد.
بهبود اعتماد عمومی:
• انتظارات مردم از آینده اقتصادی: در اقتصادهای تورم‌زده، یکی از عوامل مهم که رفتار اقتصادی مردم را تعیین می‌کند، انتظارات آنها از آینده است. در شرایطی که مردم به آینده اقتصادی بدبین باشند، آنها ممکن است از پس‌انداز و سرمایه‌گذاری اجتناب کنند و ترجیح دهند که دارایی‌های خود را به شکل کالاهای مصرفی یا ارز ذخیره کنند.
• کاهش انتظارات تورمی و تأثیر آن بر رفتار مردم: کاهش انتظارات تورمی به مردم این اطمینان را می‌دهد که قیمت‌ها در آینده افزایش نخواهند داشت یا افزایش آنها کمتر خواهد بود. این امر می‌تواند رفتار مصرفی و سرمایه‌گذاری مردم را تغییر دهد. زمانی که مردم اعتماد بیشتری به ثبات اقتصادی داشته باشند، احتمالاً تمایل بیشتری به پس‌انداز و سرمایه‌گذاری دارند. این نوع رفتار می‌تواند منجر به رشد اقتصادی پایدارتر شود، زیرا پول‌های اضافی در سیستم مالی کشور باقی می‌مانند و از طریق بانک‌ها و سایر موسسات مالی در فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی به جریان می‌افتند.
در مجموع، توافقات سیاسی یا اقتصادی می‌توانند به کاهش نرخ ارز، کاهش تورم، افزایش رشد اقتصادی و بهبود اعتماد عمومی در ایران منجر شوند. این تأثیرات مثبت می‌تواند باعث بهبود شرایط اقتصادی کشور شود و فضای کسب و کار را بهبود بخشد. همچنین، کاهش فشارهای تورمی و افزایش اعتماد عمومی می‌تواند به توسعه پایدارتر اقتصاد ایران کمک کند.
اثرات احتمالی بر بازار مسکن
نرخ ارز
کاهش نرخ دلار باعث می‌شود:
• هزینه مصالح ساختمانی (که وابسته به واردات‌اند) پایین بیاید.
• قیمت‌های فروش مسکن رشد شدیدی نکند و حتی در برخی نقاط کاهش یابد.
• نوسانات بازار کمتر شده و بازار به سمت ثبات حرکت کند.
تورم عمومی
با کاهش تورم:
• جذابیت نگهداری مسکن به عنوان ابزار حفظ ارزش کاهش می‌یابد.
• مردم به سمت سایر بازارها (مثل بورس یا بانک) گرایش پیدا می‌کنند.
• تقاضای سوداگرانه کاهش پیدا کرده و تقاضای مصرفی واقعی فعال می‌شود.
سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی
در شرایط توافق:
• پروژه‌های انبوه‌سازی و نوسازی شهری شتاب می‌گیرد.
• سرمایه‌گذاران خارجی به خصوص در پروژه‌های لوکس و تجاری وارد بازار می‌شوند.
• فناوری‌های نوین ساختمانی وارد کشور می‌شود و کیفیت ساخت‌وساز افزایش پیدا می‌کند.
سیاست‌های مالی و اعتباری
• دولت می‌تواند با منابع ارزی آزادشده، وام‌های کم‌بهره یا بلندمدت برای خرید مسکن فراهم کند.
• تسهیلات خرید مسکن برای خانه اولی‌ها افزایش می‌یابد.
تحلیل کوتاه‌مدت و بلندمدت بازار مسکن
کوتاه‌مدت (۶ ماه تا ۱ سال پس از توافق):
• تثبیت یا کاهش نسبی قیمت مسکن در مناطق گران‌قیمت
• کاهش تعداد معاملات سفته‌بازی
• رونق معاملات مصرفی واقعی (مثلاً خرید خانه توسط تازه‌ازدواج کرده‌ها)
بلندمدت (بیش از ۱ سال):
• با بهبود وضع اقتصادی، رشد تدریجی تقاضای مسکن
• توسعه پروژه‌های جدید ساختمانی
• افزایش قیمت مسکن، اما با سرعت ملایم‌تر نسبت به دوره‌های تورمی قبلی
• حرکت بازار به سمت ساخت خانه‌های میان‌قیمت و متناسب با قدرت خرید طبقه متوسط
فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌روی بازار مسکن
فرصت‌ها:
• جذب تکنولوژی‌های نوین ساخت
• نوسازی بافت‌های فرسوده شهری
• ایجاد تعادل بهتر بین عرضه و تقاضا
• گسترش پروژه‌های خانه‌سازی ارزان برای طبقه متوسط
تهدیدها:
• بازگشت سوداگری اگر نظارت کافی نباشد
• تمرکز بیش از حد سرمایه‌گذاری‌ها در تهران و کلان‌شهرها و نادیده گرفتن شهرهای کوچک
• احتمال شکاف طبقاتی در دسترسی به مسکن
درمجموع توافق سیاسی بین ایران و آمریکا می‌تواند نقطه عطفی برای اقتصاد ایران و به طور خاص بازار مسکن باشد. در کوتاه‌مدت، می‌توان انتظار داشت قیمت‌ها تثبیت شده یا کمی کاهش پیدا کند و سوداگری از بازار خارج شود. در بلندمدت، با رشد اقتصادی و افزایش درآمد خانوارها، بازار مسکن رونق دوباره خواهد گرفت، اما این‌بار با شیب رشد معقول‌تر و منطقی‌تر. موفقیت این سناریو بستگی زیادی به نحوه مدیریت دولت در تنظیم بازار و سیاست‌های مالی خواهد داشت. بدون سیاست‌گذاری هوشمندانه، فرصت تاریخی توافق ممکن است به تهدید تبدیل شود.
سوالات متداول :
1) توافق با آمریکا چه تاثیری بر روند ساخت و ساز و پروژه‌های مسکن خواهد داشت؟
توافق با آمریکا می‌تواند موجب تسهیل در دسترسی به تکنولوژی‌های نوین ساخت و ساز، مواد اولیه ارزان‌تر و امکانات مالی بهتر شود. این امر باعث بهبود کیفیت پروژه‌های مسکن و تسریع در روند ساخت و ساز خواهد شد. همچنین، کاهش هزینه‌ها به معنی کاهش قیمت تمام‌شده مسکن است که ممکن است به کاهش قیمت مسکن در بازار کمک کند.
2) چگونه تقویت روابط اقتصادی ایران با آمریکا می‌تواند بر قیمت مسکن تاثیر بگذارد؟
تقویت روابط اقتصادی با آمریکا و رفع تحریم‌ها می‌تواند به تقویت ارزش ریال و کاهش تورم کمک کند. این کاهش تورم می‌تواند باعث کاهش فشار بر قیمت مسکن و در نهایت، کاهش قیمت‌ها در برخی مناطق شود. البته این موضوع بستگی به سیاست‌های اقتصادی دولت و نحوه مدیریت بازار مسکن دارد.
منبع خبر : ایران فایل