تعیین مشمولان مسکن اجتماعی

وزیر راه‌وشهرسازی پنج‌شنبه گذشته به مناسبت سالگرد صدور فرمان تاریخی حضرت امام(ره) در 21فروردین سال 1358 -که منجر به افتتاح یک حساب به شماره 100 نزد بانک‌ملی برای راه‌اندازی نهضت خانه‌سازی برای محرومان و پیگیری آرمان «هر خانوار، یک مسکن» شد- به ساختمان بنیاد مسکن رفت و این نهاد انقلابی را مسوول اجرای طرح «مسکن‌اجتماعی» معرفی کرد.
حضرت امام خمینی(ره) 35سال پیش، هنگام افتتاح حساب100، چند نکته تاریخی و کلیدی درباره شرایط بازار مسکن قبل از انقلاب مطرح کردند، از جمله اینکه: مساله مسکن یکی از مصیبت‌بارترین مشکلات اجتماعی مردم بوده و قشر عظیمی از مستضعفان جامعه از داشتن خانه، محروم و در اسارت تهیه یک قطعه زمین و داشتن یک لانه بودند و بخش مهمی از درآمدشان را صرف اجاره‌بها می‌کردند.
حضرت امام آن زمان، فرمان تاریخی تشکیل کمیته‌های سه نفره در محله‌های شهرها مرکب از یک مهندس‌ساختمان، یک روحانی محل و یک نماینده دولت برای ساخت خانه‌های ارزان‌قیمت جهت خانه‌دار کردن همه محرومان را با رعایت اصل «زمین‌رایگان» و «اختصاص زمین‌های وسیع در مناطق مرغوب و قابل‌سکونت» صادر کردند که این فرمان یک ماه بعد منجر به تاسیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی شد.
در طول این سال‌ها کمتر مسوول دولتی، درباره میزان همراستایی برنامه‌های خود با روح این فرمان صحبت کرده و کمتر گزارشی از بهبود شرایط تامین مسکن محرومان و اینکه آیا سهم سنگین اجاره‌بها از سبد هزینه خانوار طی این سال‌ها سبک شده یا نه، منتشر یا اعلام کرده است.
با این حال، آخوندی از آنجا که سازوکار فنی- اقتصادی طرح مسکن‌اجتماعی را سازگار با همین فرمان تدارک دیده است و به‌شدت مخالف هدایت سکان طرح توسط دولت و وزارتخانه‌اش و تکرار شیوه اجرای مسکن‌مهر است، بنیاد مسکن را مامور و متولی مسکن‌اجتماعی کرده و در عین‌حال از رئیس بنیاد خواسته شهرداری‌ها را در اجرای این طرح سهیم کند.
برنامه وزیر راه‌وشهرسازی در قالب «مسکن‌اجتماعی»، تامین مسکن‌اجاره‌ای برای حداکثر 150 هزار خانوار مستاجر در هر سال است که این تعداد مخاطب فقط از دهک‌های یک و دو که کم‌درآمدترین قشر هستند، انتخاب می‌شوند.
کار شناسایی مخاطبان مسکن‌اجتماعی اولین ماموریت بنیاد مسکن است و بعد از آن، طراحی شکل‌اجرا باید در اولویت قرار گیرد.
آخوندی از تابش (رئیس بنیاد مسکن) خواسته، طرح مسکن‌اجتماعی را در بافت‌فرسوده که دارای هویت فرهنگی و سابقه سکونتی است و از همه مهم‌تر دارای خدمات زیربنایی است و اشکالات زمین‌های 99 ساله مسکن‌مهر را ندارد، پیاده‌سازی کند و عملا دو طرح مسکن‌اجتماعی و نوسازی بافت‌فرسوده را با هم پیوند‌ بزند.
وزیر همزمان با ابلاغ ماموریت‌های بنیاد مسکن در طرح مسکن‌اجتماعی، یک میلیارد تومان چک نقد برای واریز به حساب 100، تحویل رئیس بنیاد داد تا مقدمات اولیه تامین‌مالی این طرح را فراهم کرده باشد.
همه چیز درباره مسکن‌اجتماعی 
 از پیش‌نویس طرح مسکن‌اجتماعی که اواخر سال گذشته در وزارت راه‌وشهرسازی تهیه و منتشر شد، حاکی است: دولت یازدهم با علم به اینکه دو دهک اول جامعه با کمترین درآمد، هیچ شانسی برای پس‌انداز و تامین وجوه مورد نیاز برای خانه‌دار شدن ندارند، به این عقیده است که این افراد باید توسط دولت برای دوره‌ای موقت مسکن‌رایگان یا ارزان‌قیمت در اختیار آنها قرار بگیرد تا پس‌از این دوره، امکان بازگشت به چرخه‌ عادی اقتصاد خانوار برای این افراد فراهم شود.
در این پیش‌نویس که به زودی توسط وزیر تایید‌ می‌شود و برای تصویب‌نهایی به هیات‌دولت می‌رود، گروه‌های معلولان، سالمندان، خانوارهای بی‌سرپرست و زوج‌های فاقد مسکن که عمدتا در دهک یک و دو قرار دارند، مخاطبان اصلی مسکن‌اجتماعی شناخته شده‌اند که 2/28 درصد از کل 5 میلیون خانوار اجاره‌‌نشین در کشور را تشکیل داده‌اند.
بنابراین کل جامعه مخاطب مسکن‌اجتماعی عبارت است از یک میلیون و 410 هزار خانوار در این مقطع – بدون احتساب ازدواج‌های جدید- که طی10 سال از طریق تامین حداکثر 150هزار واحد مسکن‌اجتماعی در هر سال، مشکلات‌شان مرتفع خواهد شد. 
برخلاف تصور و برداشت عموم جامعه و حتی رسانه‌ها درباره شکل اجرای طرح مسکن‌اجتماعی، آنچه مد نظر وزارت راه‌وشهرسازی قرار دارد، صرفا ساخت یکسری آپارتمان نیست.
مطابق متن پیش‌نویس نسخه جدید طرح جامع مسکن، مسکن‌اجتماعی در دو فاز «ساخت مسکن‌اجاره‌ای» و «پرداخت یارانه اجاره‌بها» که منابع هر دو توسط دولت، بنیاد مسکن و شهرداری‌ها تامین می‌شود، به اجرا درمی‌آید طوری که قرار است از همین امسال به 70 هزار اجاره‌نشین کم‌درآمد، یارانه‌اجاره‌بها و برای 80 هزار مخاطب دیگر از همین طیف، واحد مسکونی اجاره‌ای با استاندارد حداقلی ساخته شود.
یارانه 400 هزارتومانی در ماه
 محاسبات کارشناسان وزارت راه‌وشهرسازی در پیش‌نویس طرح مسکن‌اجتماعی نشان می‌دهد: متوسط هزینه سالانه تامین مسکن (اجاره‌بها) هر خانوار شهری در سال90 رقمی کمتر از 5 میلیون تومان بوده که اگر نرخ رشد این هزینه در سال‌های قبل که به طور میانگین 19درصد بوده، برای محاسبه این هزینه در سال93 در نظر گرفته شود در این صورت متوسط هزینه سالانه اجاره‌‌نشینی در سال93 برای خانوارهای شهری به حدود 8 میلیون تومان می‌رسد.
در طرح مسکن‌اجتماعی، قرار است دولت 60درصد هزینه‌ اجاره‌بهای سکونت خانوارهای دو دهک اول را در قالب «کمک‌پرداخت اجاره‌بها» تقبل و پرداخت کند.
با احتساب متوسط هزینه اجاره‌نشینی و سهم 60درصدی دولت در تامین آن، چنانچه این طرح تصویب‌نهایی شود، در سال 93 ماهانه حدود 400 هزار تومان «یارانه‌اجاره‌بها» توسط دولت به 70 هزار اجاره‌نشین کم‌درآمد در قالب طرح مسکن‌اجتماعی پرداخت خواهد شد. برآورد‌های انجام شده حکایت از آن دارد که دولت برای طرح مسکن‌اجتماعی در سال اول اجرا به بیش از 1000 میلیارد تومان منابع‌مالی نقد نیاز دارد.
مشارکت مردم در طرح
 آخوندی، وزیر راه‌وشهرسازی پنج‌شنبه گذشته بدون آنکه به ریز این ارقام و جزئیات طرح اشاره کند، تامین مسکن را مساله اجتماعی تلقی کرد و گفت: این مساله باید در چارچوب نوعی نظام «رفاه‌اجتماعی» و درکنار عوامل دیگر برنامه جامع مبارزه با فقر مانند بهداشت، آموزش، رفاه و اشتغال حل شود.
کارشناسان وزیر نیز در پیش‌نویس این طرح تاکید کرده‌اند: وزارت رفاه باید نقش موثری در تامین مسکن‌اجتماعی به مثابه بخشی از چتر عمومی تامین اجتماعی داشته باشد.
وزیر راه‌وشهرسازی پنج‌شنبه گذشته در بنیاد مسکن با بیان اینکه گفتمان حضرت امام خمینی(ره) و سیاست‌های ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب در اجرای اصل 44 قانون اساسی و اقتصاد مقاومتی، پایه‌های طرح مسکن اجتماعی هستند، گفت: نباید فراموش کنیم که بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران همواره از مسکن به عنوان موضوعی اجتماعی یاد کرده‌اند و ابعاد اجتماعی این مساله برای ایشان بسیار مهم‌تر از ابعاد فنی آن بوده است.
اما متاسفانه آنچه در قالب طرح مسکن مهر در تصدی‌گری اجرایی شاهد شکل‌گیری و اجرای آن بودیم، برخلاف گفتمان امام خمینی(ره) و سیاست‌های ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری بود.
وی با اعلام اینکه در طرح مسکن اجتماعی پایین‌ترین گروه‌های درآمدی را مد نظر قرار داده‌ایم، به تشریح مشکلات اساسی طرح مسکن مهر پرداخت و گفت: متاسفانه برخلاف گفتمان حضرت امام(ره) مبنی بر ساخت واحدهای مسکونی در مناطق مرغوب و قابل سکونت، واحدهای مسکونی مهر در مکان‌هایی با کیفیت متفاوت و گاهی کیفیت نازل سکونتی احداث شد.  
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: به نظر می‌رسد نوعی غوغا سالاری همراه با عبور از فرمان امام (ره)  و سیاست‌های ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری بزرگ‌ترین مشکل مسکن مهر است که مبنای مخالفت من با آن است چرا که اکنون دولت را درگیر ساخت‌وسازهای گسترده با کیفیت و مکان‌یابی‌های متفاوت و بسیار پرمساله کرده است.
وی تصریح کرد: نباید فراموش کنیم که تاکید بر افزایش بهره‌وری و کارهای خلاقانه توسط مردم نیز از اصلی ترین محورهای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و مجری آن بخش خصوصی است.