سامانه انسداد جعل ملکی در دفترخانه‌ها

دفترخانه‌ها به عنوان محلی که نقل‌و‌انتقالات ملکی در آنها بعد از گذشت یک قرن از تصویب قانون ثبت اسناد رسمی، هنوز به شکل سنتی انجام می‌شود، از دیروز به موجب ابلاغ یک دستورالعمل از سوی سازمان ثبت اسناد‌واملاک کشور، موظف شدند کلیه معاملات محضری املاک را از طریق سامانه متمرکز اینترنتی، ثبت آنی کنند تا امکان ردیابی خریدوفروش‌ قطعی ملک، در لحظه، برای  قوه‌قضائیه برقرار شود.
 اما در اولین روز به کارگیری این سامانه در دفاتر اسناد رسمی، به دلیل عدم تسلط کافی برخی سردفتران به ثبت مکانیزه از یک‌سو و نواقص سیستمی در سامانه از سوی دیگر، به جای آنکه مسیر معاملات محضری نسبت به قبل تسهیل شود، با کندی شدید روبه‌رو شد طوری‌که به گفته رییس دفتر روابط‌عمومی کانون سردفتران، دیروز تجهیز دفترخانه‌ها به سامانه ثبت آنی، نقل‌وانتقالات ملکی را تا مرز قفل‌شدن پیش برد.
 طبق دستورالعمل ابلاغی سازمان ثبت اسناد، از روزگذشته کلیه دفاتر اسناد رسمی مکلف شده‌اند همه امور تنظیم سند و صدور کلیه اسناد رسمی را از طریق فرم‌های مخصوص الکترونیکی در داخل سامانه «ثبت آنی» انجام دهند و بعد از تکمیل و پرینت سند تنظیمی، دو نسخه از آن را بعد از ممهور کردن به مهر دفترخانه و امضای طرفین، به دو طرف معامله تحویل نمایند. هر یک از این اسناد جدید که از سامانه پرینت گرفته می‌شود دارای یک کد شناسه و یک رمز تصدیق خواهد بود طوری‌که متعاملین برای کنترل اصالت سند می‌توانند شناسه و رمز را در سامانه ثبت‌آنی به نشانی ssar.ir وارد کرده و اطلاعات مرتبط با سند خود را رویت کنند.
 محمد گودرزی عضو هیات مدیره کانون سردفتران درباره اهداف راه‌اندازی سامانه ثبت‌آنی معاملات در دفترخانه‌ها، گفت: با تجهیز دفترخانه‌ها به این سامانه، امنیت امور ثبتی نقل‌وانتقالات و اسناد رسمی ملکی بالا می‌رود و امکان جعل در معامله یا صدور وکالتنامه‌های معارض یا معاملات معارض گرفته می‌شود.
 گودرزی تصریح کرد: تا پیش از این، به دلیل آنکه ثبت رسمی اسناد ملکی در دفترخانه‌ها به صورت سنتی و فقط در دفتر مخصوص هر دفترخانه – به صورت آفلاین- انجام می‌شد، این احتمال وجود داشت که یک نفر با استفاده از دو یا چند وکالتنامه یا حتی سند ملکی، در آن واحد، یک ملک را به چند نفر در چند دفترخانه انتقال دهد؛ اما با راه‌اندازی سامانه ثبت آنی، از آنجا که نقل‌وانتقال هر ملک در لحظه، در سامانه ثبت می‌شود امکان فروش همزمان به چند نفر وجود ندارد.
  سامانه‌ای که از دیروز در دفترخانه‌ها برای تنظیم سند رسمی املاک مورد معامله راه‌اندازی شده شبیه سامانه‌ای است که از دو سال پیش در بنگاه‌های مسکن برای تنظیم سند عادی ایجاد شد. در بنگاه‌ها، هم‌اکنون سامانه رهگیری فعال است که البته سردفتران هرگز این سامانه را قبول نداشتند و ندارند و حتی اجازه ورود آن را به دفترخانه‌ها صادر نکردند.
 در شرایطی که طرح تازه سازمان ثبت اسناد کشور برای ثبت آنی معاملات از روز گذشته به عنوان یک دستورالعمل اجباری به سردفتران ابلاغ شد، این طرح که قرار بود با اجرای آن چالش‌های متعدد ثبت سنتی، حذف شود، روز گذشته به دلیل نقص در سیستم الکترونیکی چالش‌های جدیدی را پیش روی متعاملین و سردفتران قرار داد.
 آن طور که دست اندرکاران ثبت کشور اظهار می‌کنند برخی الزامات پیش رو برای گذر از دوران ثبت سنتی به سمت ثبت الکترونیک در بروز چالش‌های تازه ثبت آنی معاملات بی‌تاثیر نیست. گفته می‌شود بی‌دقتی در شناسایی ضعف‌ها و نیازهای ثبت آنی در دوران اجرای آزمایشی این طرح طی چند ماه اخیر، توقف فرآیند ثبت اسناد در اولین روز کاری ثبت آنی معاملات را دامن زده است.
 توقف معاملات در روز اول
ثبت آنی و الکترونیکی معاملات در حالی از صبح دیروز برای دفترخانه‌ها اجباری شد که بنا بر اعلام عضو هیات مدیره و رییس دفتر روابط عمومی کانون سردفتران و دفتریاران، تا ظهر روز گذشته به دلیل نقص در سیستم، حتی یک معامله هم در سراسر کشور ثبت نشد.
 مسلم آقا صفری با انتقاد از نقص در سیستم ثبت آنی معاملات، گفت: تا پایان ساعات اداری اولین روز اجباری شدن ثبت آنی معاملات حتی یک مورد سند هم ثبت نشد.
 وی با بیان اینکه سیستم سابق ثبت اسناد تنها با اتصال آنلاین به شبکه سازمان ثبت، امکان ارتقا و اصلاح داشت، افزود: زمانی که تنها با یک کار ساده و اتصال آنلاین سردفتران با سازمان ثبت، در قالب سیستم قبلی، اصلاح برخی فرآیندهای ثبت اسناد امکان پذیر بود، مشخص نیست که سازمان ثبت اسناد با چه منطقی اقدام به راه‌اندازی سیستمی کرده که در اولین روز اجرا به جای تسهیل معاملات مردم، فرآیند ثبت را متوقف کرده است.
 آقا صفری در مورد تاثیر پرداخت الکترونیک هزینه‌های ثبت از طریق سامانه ثبت آنی به حساب دولت تصریح کرد: پرداخت الکترونیک هزینه‌های ثبت، سال‌ها است که در دفاتر اسناد رسمی انجام می‌شود و این امر موضوع جدیدی نیست.
 وی با اشاره به موارد فراوانی از تخلفات ثبتی که در آن امضای سردفتران جعل می‌شود، ادامه داد: درخصوص تکلیف سردفتران به استفاده از امضای الکترونیک، زمانی این امر امکان‌پذیر است که کلیه فرآیندهای ثبت اسناد، الکترونیکی باشد منتها در این زمینه دو گرفتاری عمده وجود دارد.
 آقا صفری افزود: اولین گرفتاری این است که ما همیشه در بحث الکترونیکی کردن فعالیت‌ها در سخت‌افزار پیشرفته‌‌تر از نرم افزار هستیم. این در حالی است که الکترونیکی کردن نیاز به فرهنگ‌سازی خاص خود را دارد.
 وی خاطرنشان کرد: گرفتاری دوم این است که متاسفانه سیستم ثبت کشور در کلیه فرآیندهای الکترونیکی شدن خود ضعیف عمل کرده است.
 انتقاد از چند تبصره
رییس دفتر روابط عمومی کانون سردفتران و دفتریاران، با انتقاد از چند تبصره در دستورالعمل اجرای ثبت آنی معاملات، گفت: اینکه در دستورالعمل تاکید شده است که امکان هیچ گونه ویرایشی در سند تنظیم شده وجود ندارد یک نقص عمده به حساب می‌آید.
 وی ادامه داد: اگرچه سازمان ثبت با تنظیم این تبصره درصدد کاهش تخلفات ثبتی و از بین بردن امکان جعل بوده است، اما نمی‌توان چنین فرض کرد که تمام اسناد نیاز به ویرایش دارند و هر ویرایشی اساسا با هدف جعل و تخلف صورت می‌گیرد.
 آقا صفری در مورد تبصره دیگری از این دستورالعمل که براساس آن سردفتر مجاز شده است از جانب یکی از طرفین که دفتر و سند را امضا نکرده، ایجاد تعهد کند، تصریح کرد: این امر تنها در نوع خاصی از عقود مانند وکالتنامه می‌تواند محل رجوع باشد این در حالی است که در معاملات بیع مانند معاملات خرید و فروش ملک که مبنتی بر ایجاب و قبول است، اگر یکی از طرفین تردید کند، سردفتر نمی‌تواند از طرف او تعهدی بدهد.
 وی همچنین با تاکید بر لزوم تسریع معاملات مردم و تسهیل آن، خاطرنشان کرد: اینکه در این دستورالعمل مقرر شده معاملاتی که در روزهای قبل به صورت ناقص در دفترخانه‌ها به ثبت رسیده و هنوز نهایی نشده به صورت مجدد و به شیوه جدید ثبت آنی شود، مغایر با اصل تسهیل‌ امور و معاملات مردم است.