ابهامات یونولیتی‌ در ساخت‌وسازهای جدید

پای بلوک سقفی پلی‌استایرین یا همان یونولیت‌های سفید رنگ از سال 1382 در ساخت و ساز شهرهای بزرگ باز شد، اما اکنون که 5 سال از مصرف این ماده سبک و البته اشتعال‌زا در صنعت ساختمان می‌گذرد هنوز استانداردی از سوی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی کشور برای تولید آن تعریف نشده و جالب آن که طی دو سال اخیر که استفاده از یونولیت‌ در تقریبا اکثر ساختمان‌ها شایع شده، مسوولان مدام نسبت به عدم مصرف آن هشدار می‌دهند.
بلوک‌های سقفی پلی‌استایرین را این روزها همه کارگران ساختمانی از آهن و سیمان بهتر می‌شناسند.
این یونولیت‌های سفید رنگ به جای بلوک‌های سفالی و آجری در سقف‌های طبقات قرار می‌گیرد و چون سبک، ارزان و حجیم است سازنده‌های ساختمان آن را به بلوک‌های آجری ترجیح می‌دهند. گفته می‌شود بلوک‌های سقفی پلی‌استایرین اختراع ایران است و چون پیش از این در هیچ کدام از کشورهای جهان از این ماده شیمیایی برای سقف ساختمان‌ها استفاده نشده، لذا ایران در تدوین استاندارد تولید این ماده فعلا ناتوان است.
البته مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن در سال 82 ضوابط فنی خاصی را برای تولید و نحوه مصرف یونولیت‌های سفید رنگ در ساختمان تدوین کرده، اما اکثر کارخانه‌هایی که این ماده را تولید می‌کنند هیچ تمایل و علاقه‌ای به رعایت ضوابط فنی ندارند.
برابر آخرین آماری که مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن و همچنین شهرداری تهران اعلام کرده فقط 10 کارخانه، بلوک سقفی، پلی‌استایرین منطبق با ضوابط فنی تولید می‌کنند، این در حالی است که تعداد واحدهایی که این ماده شیمیایی را به صورت زیرپله‌ای و غیرمجاز تولید و روانه بازار ساختمانی می‌کنند نزدیک به عدد 100 است.
قیمت هر مترمربع بلوک‌های سقفی پلی‌استایرین منطبق با ضوابط فنی حدود 30هزار تومان است، اما همین ماده به قیمت هر مترمربع 6هزار تومان هم تحویل سازنده‌ها می‌شود.
برخی از مجریان ساختمانی و پیمانکاران می‌گویند مانعی برای مصرف بلوک‌های سقفی پلی‌استایرین (یونولیت‌های سفید رنگ) به شرط آن‌که ضوابط فنی تولید را رعایت کرده باشند، وجود ندارد، اما مدیران 6 سازمان دولتی و عمومی در حوزه ایمنی ساختمان روز گذشته در نشست علمی بررسی «مضرات کاربرد پلی‌استایرین (یونولیت) در ساخت‌و‌سازها» نسبت به خطرات استفاده از این ماده هشدار دادند.
در نشست دیروز نمایندگانی از شهرداری تهران، سازمان نظام مهندسی کشور، مرکز تحقیقات ساختمان، موسسه استاندارد، محیط‌زیست و سازمان آتش‌نشانی حضور داشتند.

نتایج 500 آزمایش فنی
مهندس سعید بختیاری، رییس بخش آتش مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن در این نشست گفت: این مرکز تاکنون 500 آزمایش در زمینه‌های مختلف ایمنی در برابر آتش و خواص فیزیکی، مکانیکی و حرارتی بر روی بلوک پلی‌استایرین انجام داده است که نتایج آن را به صورت ضوابط فنی تولید در اختیار کارخانه‌های معتبر تولید‌کننده این محصول قرار داده است.
وی اما تصریح کرد: این محصول به‌رغم مزایایی که دارد، اما استفاده ناصحیح از آن می‌تواند ایمنی ساختمان را به خطر بیندازد.
بختیاری با اشاره به اینکه استفاده از پلی‌استایرین در بلوک سقفی و سیستم تیرچه بلوکی در جهان سابقه ندارد، گفت: استاندارد کردن این موضوع مشکل فراروی مرکز و موسسه استاندارد است.
مدیر بخش آتش مرکز تحقیقات ساختمان (وابسته به وزارت مسکن) درباره نحوه تولید یونولیت‌های ساختمانی در کشور گفت: فقط 13 کارخانه این محصول را تحت نظارت ما تولید می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: فاصله زیاد بین قیمت فروش یونولیت‌های مجاز با یونولیت‌های غیراستاندارد باعث شده مابقی کارخانه‌ها علاقه‌ای به کسب مجوز فنی نداشته باشند، چون برخی سازنده‌ها همچنان به دنبال مصالح ارزان‌قیمت هستند.
در نشست دیروز سیداحمد لطفی‌زاده نماینده شورای مرکزی نظام مهندسی کشور با انتقاد از شیوه فعلی ساخت‌وساز در کشور گفت: ابزار قانونی لازم برای اجبار سازنده‌ها به استفاده از مجریان حائز صلاحیت، ضعیف عمل می‌کند و از سوی دیگر نظام مهندسی چون تشکل محسوب می‌شود بیش از این نمی‌تواند پیگیر تحقق این موضوع باشد.

دود، گاز سمی، ساختمان‌های جدید
براساس گزارش دنیای‌اقتصاد، پرویز رزمیان‌فر معاون آموزش سازمان آتش‌نشانی نیز در این نشست درباره اثرات سوءاستفاده از پلی استایرین در سقف طبقات ساختمان‌ها گفت: موادی که از پلی استایرین تولید می‌شود از نظر پایداری در برابر حریق بسیار ضعیف است. وی افزود: سرعت پیشروی حریق در بلوک‌های پلی استایرین بسیار زیاد است و با توجه به اینکه ماده جامدی که به‌عنوان مصالح ساختمانی استفاده می‌شود باید پایداری شکلی در برابر حرارت داشته باشد، اما پلی استایرین در برابر حرارت، سریع به شکل سیال در می‌آید.
معاون سازمان آتش‌نشانی تاکید کرد: در ساختمان باید محصولاتی به‌عنوان مصالح ساختمانی استفاده شود که در اثر سوختن خطرناک نباشند، این در حالی است که دود و گاز سمی متصاعد شده از سوختن پلی استایرین بسیار بالاست.
رزمیان‌فر همچنین گفت: در حال حاضر اکثر ساختمان‌هایی که با این نوع بلوک‌های سقفی ساخته شده‌اند، ناایمن هستند.

بخشنامه شهرداری تهران
دهکردی نماینده معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران در نشست علمی، بررسی آثار سوء کاربرد پلی استایرین در ساخت‌وساز از ابلاغ بخشنامه‌ای به شهرداری مناطق 22گانه تهران خبر داد که به موجب آن تنها استفاده از بلوک سقفی پلی استایرین نوع کندسوز شده و خود خاموش شونده که توسط 13 کارخانه دارای مجوز فنی تولید شده‌اند، در سقف طبقات مجاز است.
به موجب بخشنامه شهرداری تهران، مهندسان ناظر و ماموران ناحیه‌ای شهرداری وظیفه دارند بر نحوه اجرای مفاد بخشنامه نظارت کنند. فریدون بلغاری مدیر بخش تدوین استاندارد موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی کشور نیز در نشست دیروز گفت: به‌زودی استاندارد مربوط به بلوک سقفی پلی استایرین را تدوین می‌کنیم و بعد از ابلاغ آن کارخانه‌های تولیدکننده سه ماه فرصت دارند مطابق با استاندارد تولید کنند.

منع وجود پلی استایرین را دنبال می‌کنیم
براساس گزارش دنیای‌اقتصاد، رییس سازمان نظام مهندسی کشور استفاده از مواد پلی استایرین در ساختمان‌ها را به هیچ وجه مجاز نمی‌داند و در مورد استفاده از این مواد اشتعال‌زا و دارای دود سمی و خفه‌کننده می‌گوید، باید هرچه سریع‌تر «منع وجود» پلی استایرین را بسیار جدی و قانونی دنبال کنیم و با استفاده‌کنندگان این مواد نیز باید به شدت برخورد و آنها را با جریمه‌های سنگین روبه‌رو کرد.
سیدمحمد غرضی درباره اینکه چرا تاکنون قوانین سختی برای مقابله با استفاده از مواد پلی استایرین وضع نشده می‌گوید: متاسفانه آگاهی نداشتن مصرف‌کنندگان سبب شده تا نتوانیم این قوانین را وضع کرده و باید توجه داشت این روابط عمومی‌ها و سایر ارگان‌های اطلاع‌رسانی هستند که می‌بایست موضوع آثار سوء و خطرات استفاده از پلی استایرین در ساختمان را به آحاد جامعه اطلاع دهند، پس از آن باید به وضع قانون پرداخت و انتظار داشت که مصرف‌کنندگان آن را رعایت نمایند. بنابراین استفاده از اهرم‌های قانونی در پیشگیری از مصرف مواد پلی استایرین آخرین راه است.

یونولیت از هر نوعی در سازه نباید استفاده شود
سازمان آتش‌نشانی با اشاره به چندین فقره آتش‌سوزی در ساختمان‌های در حال ساختی که به جای بلوک سفالی یا بتونی از بلوک‌های پلی استایرین برای پر کردن فضای میان تیرچه‌های سقف استفاده کرده‌اند، اعلام کرد: استفاده از بلوک پلی‌استایرین از هر نوعی در سازه ساختمان ممنوع است.
این سازمان در گزارشی مکتوب آورده است: «پلی استایرین انبساطی (Expanded poly styrene) یا همان یونولیت با توجه به فرآیند تولید و ماهیت پلی‌استایرین از پلیمرهای بسیار قابل اشتعال بوده که از سرعت سوخت بالا و شاخص اکسیژن 1/0 برخوردار است به همین دلیل در مقادیر اکسیژن کمتر از هوا نیز به راحتی می‌سوزد.
اما تحقیقات ما نشان داده استفاده از مواد دیرسوزکننده (Flame retardant) در فرآیند تولید پلی‌استایرین توانسته بلوک پلی‌استایرین را به ماده‌ای کندسوز و خود خاموش‌شونده تبدیل کند.» سازمان آتش‌نشانی تهران در ادامه این گزارش تاکید می‌کند: «استفاده از پلی‌استایرین آغشته به مواد دیرسوزکننده (FR-EPS) فقط در قسمت‌های دکوراسیون ساختمان مجاز است و استفاده از آن‌ها برای کاربرد در سازه‌های ساختمان (بلوک‌های پرکننده فضای میان‌ تیرچه‌های سقف) مجاز نبوده و مورد تایید این استاندارد نمی‌باشد.